Oś jelito-skóra

Wstęp

Najnowsze badania mikrobiologiczne wskazują na to, że człowieka nie określają jedynie jego własne komórki i geny, lecz całość, którą tworzy wraz z mikroorganizmami. Stanowi to powód do opisywania człowieka wraz z jego mikrobiomem jako superorganizmu. Ciągły rozwój badań w obrębie mikrobiologii pozwala na poznanie i zrozumienie interakcji zachodzących pomiędzy organizmem ludzkim, a jego mikrobiotą.

Mikrobiota to wszystkie mikroorganizmy, które zasiedlają powierzchnię i wnętrze ciała człowieka. Natomiast zbiór genów drobnoustrojów kolonizujących poszczególne nisze ludzkiego ciała określa się pojęciem mikrobiom.

Mikrobiota skóry

Skóra stanowi największy narząd ludzkiego organizmu. Aby prawidłowo spełniała swoje funkcje, musi być w stanie homeostazy. Niezależne od metod hodowli badania wykazały, że zdrowa ludzka skóra zawiera ponad 1000 gatunków bakterii, głównie z rodzajów: Brevibacterium, Corynebacterium. Propionibacterium, Micrococcus, Staphylococcus oraz Streptococcus.

Mikrobiom skóry ma swoją wielką rolę do odegrania - oddziela środowisko zewnętrzne od wewnętrznego, a więc chroni organizm ludzki przed drobnoustrojami chorobotwórczymi. Nienaruszona bariera skórna jest niezbędna do utrzymania odpowiedniego nawilżenia, ochrony przed czynnikami drażniącymi, interakcji z układem odpornościowym oraz ochrony organizmu przed patogenami. Z tego też powodu tak ważne jest utrzymanie skóry w jak najlepszej możliwej kondycji. Przebarwienia, świąd, wysypka czy stany zapalne, mogą być oznakami dysbiozy jelitowej, czyli sytuacji, w której mikrobiota jelitowa nie działa w równowadze. Dysbioza w przewodzie pokarmowym, jest często powiązana z chorobami zapalnymi. Na przykład 7–11% pacjentów z IBD cierpi również na łuszczycę, natomiast SIBO często związane jest z występowaniem trądziku różowatego.

Mikrobiota jelit

Mikrobiota jelitowa jest zdominowana przez bakterie należące głównie do rodzajów: Bacteroidetes i Firmicutes (stanowią około 90% wszystkich bakterii), Actinobacteria, Proteobacteria oraz Verrucomicrobia. Taka różnorodność bakteryjna zapewnia gospodarzowi liczne korzyści metaboliczne i immunologiczne. Biota jelitowa przyczynia się do rozkładu złożonych polisacharydów i jest niezbędna do produkcji licznych składników odżywczych, np. witaminy K. Mikrobiom jelitowy chroni organizm przed ekspansją patogenów egzogennych, wiążąc się kompetencyjnie z komórkami nabłonka, oraz pośrednio, wyzwalając reakcje immunomodulujące. Najnowsze badania na ludziach i zwierzętach sugerują, że wpływ mikrobiomu jelitowego wykracza daleko poza jelita i w rzeczywistości oddziałuje na funkcjonowanie całego organizmu.

Oś jelito-skóra

Oś jelito-skóra to termin określający skomplikowaną interakcję między jelitami a skórą. Mikrobiom jelitowy wchodzi w powiązanie ze skórą w celu opanowania nie tylko miejscowego, ale także ogólnoustrojowego stanu zapalnego poprzez zaangażowanie układu odpornościowego. Skóra i jelita są aktywnymi, złożonymi narządami immunologicznymi i neuroendokrynnymi szczególnie narażonymi na działanie środowiska zewnętrznego. Muszą działać prawidłowo, aby umożliwić organizmowi utrzymanie stanu homeostazy. Umożliwiają to różnorodne społeczności drobnoustrojów obecne w jelitach. Każde zaburzenie równowagi mikrobiologicznej jelit (dysbioza) może zwiększyć podatność gospodarza na patogeny oraz zakłócić tolerancję immunologiczną błony śluzowej, co z kolei może wpływać na zdrowie skóry. Choroby dermatologiczne, takie jak trądzik, atopowe zapalenie skóry, łuszczyca i trądzik różowaty, są powiązane z dysbiozą jelitową.

Jak wspierać oś jelito-skóra?

Na mikrobiom jelitowy ogromny wpływ ma dieta i zdrowy styl życia. Długoterminowe prawidłowe nawyki żywieniowe determinują modulację składu bakterii zasiedlających jelita. Daje to możliwość celowej modyfikacji mikrobiomu w celach terapeutycznych. Doraźne stosowanie maści czy kremów nie poradzi sobie z problemem, jeśli ten kryje się w jelitach.

Suplementacja żywymi szczepami bakterii o właściwościach probiotycznych stanowi obiecującą rolę w zapobieganiu oraz leczeniu szeregu chorób skóry. Probiotyki to żywe organizmy, które spożywane w odpowiednich proporcjach przynoszą korzyści zdrowotne. W organizmie człowieka wykazują działanie przeciwzapalne, łagodzące oraz wyciszające w przypadku dermatoz o charakterze ostrym, jednocześnie regulując naturalną mikrobiotę jelitową. Przy wyborze produktu probiotycznego należy zwrócić uwagę przede wszystkim na wybór odpowiedniego szczepu bakterii. Na dobrym preparacie powinna znajdować się trzyczłonowa nazwa składająca się z informacji o rodzaju, gatunku oraz oznaczenia literowo-cyfrowego np. Bifidobacterium animalis AMT30. Prawidłowy zapis jest niezwykle ważny, pozwala ocenić skuteczność preparatu probiotycznego, a także umożliwia dobranie probiotyku do konkretnych potrzeb. Nie bez znaczenia pozostają także substancje prebiotyczne oraz postbiotyczne, które również niosą ze sobą korzyści prozdrowotne.

Nieustanne badania prowadzą do ciągłego udoskonalania preparatów probiotycznych w zakresie właściwości prozdrowotnych. Mikrobiologia znalazła obecnie zastosowanie również w kosmetologii. Żywe mikroorganizmy w kosmetykach m.in. łagodzą stany zapalne skóry, zapobiegają zaostrzaniu zmian, redukują powstawanie łoju, a także wspomagają leczenie trądziku, atopowego zapalenia skóry czy łuszczycy.

Holistyczne zaopiekowanie organizmu, czyli połączenie działania od wewnątrz i na zewnątrz pozwala na kompleksowe podejście do zdrowia i skupienie nie tylko na objawach, ale przede wszystkim przyczynach licznych schorzeń i zaburzeń.

Podsumowanie

Oś jelito-skóra, z centralną rolą mikrobioty jelitowej, stanowi ekscytujące pole badań z ogromnym potencjałem do zastosowania terapii i kosmetologii. Analiza interakcji między mikrobiomem, a tkankami gospodarza może doprowadzić do lepszego zrozumienia zdrowia, podłoża licznych chorób oraz otwiera drogę do nowych możliwości.

Piśmiennictwo

1. Alain G., Alexandra R. 2021. Mikrobiom skóry. Przewodnik po świecie naturalnej i zrównoważonej pielęgnacji skóry. Wydawnictwo Znak Koncept.
2. Dekaboruah E., Suryavanshi M. V., Chettri D., Verma A. K. 2020. Human microbiome: an academic update on human body site specific surveillance and its possible role. Archives of Microbiology, 202(8), s. 2147–2167.
3. Guarner F, Khan AG, Garisch J. 2012. Probiotics and prebiotics. World Gastroenterology Organisation Global Guidelines ;46(6):468-81.
4. Huang, B.L.; Chandra, S.; Shih, D.Q. 2012. Skin manifestations of inflammatory bowel disease. Front. Physiol., 3, 13
5. Proal A. D., Albert P. J., Marshall T. G. 2014. Inflammatory disease and the human microbiome. Discovery medicine, 17(95), s. 257–265.