Najpopularniejsze składniki aktywne w terapii przebarwień skórnych

Wstęp

Przebarwienia skórne to z pewnością częsty problem osób, które zgłaszają się do gabinetów kosmetologii. Dokładnie są to zaburzenia barwnikowe, wynikające z nieprawidłowości procesów syntezy barwnika – melaniny – lub nadmiernego gromadzenia komórek pigmentowych. Jest to szeroki temat, jeżeli chodzi o podłoże, predyspozycje, rodzaj, patogenezę, przyczyny i mechanizmy. Redukcja przebarwień to nie tylko rozjaśnianie, mocne złuszczania, a jak już znikną to koniec terapii. Do podstawowych aspektów należy również antyoksydacja, redukcja stanu zapalnego, dobra kondycja nawilżenia i bariery hydrolipidowej oraz profilaktyka, edukacja i pielęgnacja domowa. Zabiegi w gabinecie to pewna część współpracy kosmetologa z klientem, ale niezwykle istotną rolę odgrywa pielęgnacja domowa. Powinna stanowić uzupełnienie lub przedłużenie wykonanych zabiegów, aby uzyskać jak najbardziej zadowalające efekty. Na szczęście obecnie na rynku kosmetycznym dostępnych jest wiele składników aktywnych, których można użyć w terapii przebarwień, zarówno w pielęgnacji domowej, jak i gabinetowej.

Mechanizmy działania składników depigmentujących

Inhibitory tyrozynazy

Barwnik melanina powstaje w komórkach barwnikowych – melanocytach, w procesie melanogenezy, który zachodzi w warstwie podstawnej naskórka. Odbywa się to w obecności enzymu tyrozynazy, który uaktywnia się w wyniku m.in. ekspozycji na promieniowanie UV. W sytuacji, gdy pojawi się czynnik stymulujący cały proces, a także enzym, możemy spodziewać się nadprodukcji melaniny. Efektem tego są widoczne na skórze przebarwienia, dlatego w terapiach dużym powodzeniem cieszą się inhibitory tyrozynazy, np. kwas azelainowy, kwas kojowy.

Hamowanie transportu melanosomów

Transport i gromadzenie melaniny odbywają się w melanosomach. W taki sposób transportowane są do otaczających keratynocytów, a następnie do wyższych warstw naskórka. Przez działanie czynników zewnętrznych może dojść do ich pęknięcia, a wtedy barwnik rozchodzi się i ujawnia na skórze w postaci zabarwienia. Także w wyniku wielu czynników, nie tylko środowiskowych, ten transport może być nadmierny, dlatego w redukcji przebarwień wykorzystuje się np. niacynamid, który hamuje zwiększony transfer melanosomów. Dzięki temu dochodzi do inhibicji trwającego stanu w skórze, a także zapobiegania nowym.

Najpopularniejsze składniki aktywne

Kwas kojowy

Składnik aktywny, który częściej występuje w preparatach kosmetycznych z innymi składnikami niż samodzielnie. Charakteryzuje się działaniem przeciwrodnikowym i fotoprotekcyjnym. Jest stosowany w zabiegach rozjaśniających już obecne przebarwienia, a także w celu profilaktyki przed nowymi. Zaliczany jest do składników hamujących tyrozynazę, ponieważ ma zdolność do tworzenia kompleksów z jonami miedzi, a taki mechanizm hamuje proces wzmożonej pigmentacji. W dodatku wykazuje działanie przeciwzapalne, a stan zapalny często bierze udział w melanogenezie.

Kwas azelainowy

Związek o niezwykle wielokierunkowym działaniu, również w kwestii przebarwień. Jest inhibitorem enzymu tyrozynazy, czyli hamuje syntezę melaniny. Dodatkowo wyróżnia się bardzo dobrym działaniem przeciwzapalnym, a to bardzo ważne, dlatego kwas azelainowy może być przydatny m.in. w terapii przebarwień pozapalnych. Dużą zaletą jest jego mały potencjał drażniący.

Niacynamid

Niezwykle wielokierunkowa substancja. Jest to inaczej amid kwasu nikotynowego i forma witaminy B3. Sprawdza się bardzo dobrze przy skórach tłustych, łojotokowych, a także przebarwionych. Jego mechanizm opiera się na zmniejszaniu transportu melanosomów z barwnikiem do komórek naskórka – keratynocytów. To bardzo ważne, aby w terapiach skór wziąć pod uwagę właśnie niacynamid i nie ograniczać się tylko do samego hamowania produkcji melaniny.

Kwas traneksamowy

Jest pochodną aminokwasu lizyny i kwas ten zalicza się do leków przeciwkrwotocznych. Znajduje szerokie zastosowanie w walce z hiperpigmentacjami. Poprzez blokadę miejsca aktywnego plazminogenu i wiązanie się go z keratynocytami, dochodzi do zmniejszenia produkcji m.in. prostaglandyn, które jak się okazuje również biorą udział w procesie pigmentacji. Dodatkowo kwas wpływa na tyrozynazę i ogranicza syntezę barwnika. Kwas traneksamowy wyróżnia się z pewnością małą ilością działań niepożądanych, a wskazaniem do jego zastosowania są także skóry naczyniowe i z trądzikiem różowatym. Badania naukowe wykazały, że kwas traneksamowy jest jeszcze bardziej skuteczny w połączeniu z mikronakłuwaniem, wobec tego można go połączyć z mezoterapią mikroigłową.

Retinoidy

Związki chemiczne, pochodne witaminy A. Wykazują bardzo dobre właściwości przeciwstarzeniowe, niwelują pierwsze oznaki starzenia, pozytywnie wpływają na redukcję zmian trądzikowych, a także działają depigmentująco w kwestii przebarwień. Ich mechanizm opiera się na blokowaniu tyrozynazy, regulacji umiejscowienia melaniny oraz złuszczaniu. Sam proces złuszczania powoduje rozjaśnienie skóry i wyrównanie kolorytu. Charakteryzują się świetną aktywnością biologiczną, ponieważ łączą się z receptorami retinoidowymi w skórze. W kosmetologii i produktach kosmetycznych można spotkać retinoidy I generacji w formie retinolu, retinalu lub estrów.

Resweratrol

Jest związkiem należącym do fitoestrogenów, jest świetnym antyoksydantem. W terapiach przebarwień wykorzystuje się go jako inhibitor tyrozynazy, przez co hamuje proces melanogenezy. Dodatkowym atutem tego składnika jest zdolność zwiększania aktywności dysmutazy ponadtlenkowej i peroksydazy glutationowej – dwóch przeciwutleniaczy.

Kwas ferulowy

Charakteryzuje się doskonałym działaniem antyoksydacyjnym, dodatkowo przeciwzapalnym i fotoprotekcyjnym. Opóźnia przebieg procesów starzeniowych, dokładniej fotostarzenia, a jak wiadomo przebarwienia odgrywają tu znaczną rolę. Dobrze penetruje do głębszych warstw naskórka, działa antyproliferacyjnie na komórki barwnikowe. Jego funkcja antyoksydacyjna opiera się głównie na hamowaniu produkcji ROS oraz enzymów za to odpowiedzialnych, a przy tym ma zdolność do zmniejszania ich ilości. Udowodniono, że podanie kwasu ferulowego przed wystawieniem na promieniowanie UV, znacznie zmniejsza objawy jego negatywnego działania.

Witamina C

Inaczej kwas askorbinowy, należy do popularnych antyoksydantów, często jest składnikiem podstawowym lub pomocniczym produktu. Wykazuje działanie promieniochronne, a potwierdzają to przeprowadzone badania kliniczne. Po 12 tygodniach stosowania 10% witaminy C miejscowo zauważono znaczne zmniejszenie objawów fotostarzenia, a do tego zjawiska zaliczamy także przebarwienia. Mechanizm depigmentujący witaminy C polega na wiązaniu z jonami miedzi, które biorą udział w procesie melanogenezy i aktywują tyrozynazę. Dzięki temu dochodzi do hamowania enzymu i syntezy melaniny. Czysty kwas askorbinowy jest związkiem niestabilnym, o znaczącym potencjale drażniącym, dlatego często w produktach do pielęgnacji domowej można znaleźć świetne pochodne witaminy c, takie jak tetraizopalmitynian askorbylu, 3-O-etylowy kwas askorbinowy, glukozyd askorbylu, SAP oraz MAP.

Podsumowanie

Aktualnie mamy dostęp do wielu składników aktywnych, możemy próbować różnych formulacji i procedur. Należy pamiętać, aby zachować w tym zdrowy umiar co do ilości wprowadzanych substancji i ich stężeń. Ostuda, przebarwienia posłoneczne, plamy soczewicowate to zmiany, z którymi można podjąć naprawdę świetną terapię, ale podstawą jest synergia działania z pielęgnacją domową.

Bibliografia

1. Kamila Zduńska, Agnieszka Dana, Anna Kołodziejczak, Helena Rotsztejn, Antioxidant Properties of Ferulic Acid and Its Possible Application, Skin Pharmacol Physiol (2018) 31 (6): 332–336.
2. Anna Deda Trądzik pospolity, Paweł Antończak Zmiany Hiperpigmentacyjne [w:] Podstawy Kosmetologii Leczniczej, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2022, 23, 83-90
3. Anna Drobnik, Kompleksowa Opieka Kosmetologiczna, [w:] Anna Drobnik, Aleksandra Słodka, Kosmetologia z immunologią skóry, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2022, 129-135
4. Kamil Leis, Karolina Pisanko, Arkadiusz Jundziłł, Ewelina Mazur, Kaja Mêcińska-Jundziłł, Henryk Witmanowski, Resveratrol as a factor preventing skin aging and affecting its regeneration, Postepy Dermatol Alergol. 2022 Jun; 39(3): 439–445
5. Monika Engler-Jastrzębska, Claudia Musiał, Anna Kamm, Metody niwelowania hiperpigmentacji skóry w świetle nowych doniesień naukowych, Kosmetologia Estetyczna 5/2019/vol.8
6. Xiaowei Feng, Hong Su, Jinwei Xie, PhD, The efficacy and safety of microneedling with topical tranexamic acid for melasma treatment: A systematic review and meta-analysis, Journal of Cosmetic Dermatology, 2023
7. Firas Al-Niaimi, MRCP(UK)(Derm) and Nicole Yi Zhen Chiang, Topical Vitamin C and the Skin: Mechanisms of Action and Clinical Applications, J Clin Aesthet Dermatol. 2017 Jul; 10(7): 14–17.
8. Malwina Zasada, Substancje biologicznie czynne stosowane w rozjaśnianiu skóry, Kosmetologia Estetyczna 5/2016/vol.5, 467-473