Działania niesprzyjające barierze naskórkowej

Równowaga bariery hydrolipidowej jest niezbędna do sprawnego funkcjonowania całej skóry, a głównie ochrony przed potencjalnymi zagrożeniami spowodowanymi działaniem czynników zewnętrznych, w tym chemicznych, biologicznych i fizycznych. Można wymienić następujące działania, które mogą powodować jej nieszczelność i tym samym prowadzić do wielu problemów skórnych:

1. Nieprawidłowa pielęgnacja domowa:

   • Niepoprawne mycie skóry

     Najczęstsze błędy to stosowanie kosmetyków zawierających zbyt mocne detergenty, rozpuszczające lipidy naskórkowe, lub mających zbyt wysokie pH, zbyt częste mycie skóry, mycie gorącą lub bardzo zimną wodą, niemycie skóry, niezmywanie produktów ze skóry, nadmierne pocieranie skóry ręcznikiem, wacikami lub różnymi rodzajami szczoteczek, działającymi jak peeling mechaniczny.

   • Nadmierne złuszczanie

     Brak równowagi między złuszczaniem, a odbudowywaniem skóry prowadzi do zmian w mikrobiocie. Należy ostrożnie podchodzić do równoczesnego stosowania kilku rodzajów kosmetyków keratolitycznych, np. serum kwasowego, peelingu ziarnistego lub enzymatycznego oraz retinoidów.

   • Długotrwałe stosowanie kosmetyków mocno okluzyjnych

     Naskórek powinien stale uwalniać odpowiednią ilość wody. Przy stosowaniu np. silnie okluzyjnych kremów, parowanie wody jest prawie całkowicie zablokowane. Często w przypadku zmycia takiego kremu z powierzchni skóry lub zaprzestania jego używania, odparowywanie wody jest wzmożone.

   • Stosowanie kosmetyków zmieniających pH skóry

     Kosmetyki o zbyt niskim lub wysokim pH mogą zachwiać produkcję ceramidów, mikrobiom i proces keratynizacji. Najczęstszy błąd to używanie do mycia skóry mydeł, które zazwyczaj mają pH zasadowe.

   • Stosowanie niewystarczającej ilości kosmetyków lub ich całkowity brak

     Brak w pielęgnacji kosmetyków pełniących funkcje nawilżające lub regenerujące utrudnia procesy fizjologiczne zachodzące w skórze. Nawet w przypadku skór tłustych i trądzikowych nie powinno się unikać składników o charakterze lipidowym.

   • Stosowanie agresywnej pielęgnacji

     Długotrwałe stosowanie pielęgnacji opartej na silnych składnikach aktywnych, często w wysokich stężeniach, lub mocno wysuszających przy jednoczesnym braku składników nawilżających i regenerujących przyspiesza uszkodzenia bariery hydrolipidowej.

   • Nieużywanie kosmetyków fotoprotekcyjnych

     Promieniowanie UV działa na skórę immunosupresyjnie, dlatego może potęgować toczące się w skórze stany zapalne i zwiększać uszkodzenia bariery hydrolipidowej.

2. Narażenie na promieniowanie UV:

   Sztuczne promieniowanie oraz promieniowanie słoneczne stymulują produkcję cytokin prozapalnych i prostaglandyn, które w konsekwencji inicjują odpowiedź zapalną oraz powodują przerost naskórka i jego złuszczanie. Następuje również utlenianie lipidów i białek warstwy rogowej oraz zaburzenia w składzie płaszcza lipidowego. Promieniowanie UV ma wpływ na obniżenie naturalnej odporności skóry przeciw zakażeniom oraz nadprodukcję wolnych rodników i uszkodzeń w DNA komórek.

3. Niedobory żywieniowe:

   Podstawą prawidłowej produkcji lipidów jest dieta zachowująca odpowiednie proporcje składników i dostarczająca m.in. cynku, żelaza, witamin A, C, E, antyoksydantów oraz niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych.

4. Stres psychiczny, emocjonalny:

   Stres objawia się nadmiarem kortyzolu, który przyczynia się do wzrostu stężenia cukru we krwi, cholesterolu i trójglicerydów indukujących powstawanie reaktywnych form tlenu.

5. Stres oksydacyjny:

   Jest wywoływany np. przez zanieczyszczenia środowiska, dym tytoniowy. Przyczynia się do degradacji składników bariery hydrolipidowej, zmian w mikrobiocie, utleniania lipidów oraz mutacji zachodzących w naskórku prowadzących do procesu onkogenezy.

6. Zachwiany rytm okołodobowy:

   Przy braku zachowanej higieny snu, nieregularnych godzinach zasypiania i deficycie snu, następuje nadmierna aktywacja nadnerczy, niedobór naturalnych antyoksydantów, przyspieszenie starzenia się skóry i zaburzenia w obszarze bariery hydrolipidowej, jak również wolniejszy proces gojenia skóry.

7. Stany zapalne występujące w organizmie:

   Oprócz inicjacji odpowiedzi immunologicznej, stany zapalne zapoczątkowują wiele negatywnych przemian biochemicznych i hormonalnych, które bezpośrednio oddziałują na naskórek.

8. Skrajne warunki klimatyczne:

   Wysoka temperatura może powodować zwiększenie transepidermalnej ucieczki wody i w efekcie odwodnienie skóry. Z kolei, niska temperatura może prowadzić do przesuszeń, pęknięć lub nawet odmrożeń.

Istnieje wiele źródeł zaburzeń bariery naskórkowej, począwszy od stosowania nieodpowiednich kosmetyków, przez prowadzony styl życia, aż po narażenie na szkodliwe działanie czynników zewnętrznych. W celu przywrócenia jej prawidłowego stanu należy ograniczyć ich występowanie, a najlepiej całkowicie zaniechać nieprawidłowych praktyk.

Bibliografia

1. Drobnik A., Słodka A., Kosmetologia z immunologią skóry, Wydawnictwo PZWL, Warszawa, 2021; str. 41-44.
2. Lorbiecka K., Webinar Bariera hydrolipidowa – podstawa w pracy kosmetologa.
3. Parzychowska-Parol A., Webinar Po pierwsze – bariera. Korneoterapia podstawą pielęgnacji w gabinecie kosmetologicznym.
4. Parzychowska-Parol A., Bariera naskórkowa cz. III. Regeneracja, https://agatazejfer.pl/blog/bariera-naskorkowa-cz-iii-regeneracja/.
5. Zielińska A., My cosmetics box. Teoria., Blue Ocean Beauty Sp. z o.o., Warszawa, 2022; str. 58-60.
6. Postrzech K., Welz K., Kopyra J., Reich A., Ocena wpływu promieniowania ultrafioletowego B na barierę naskórkową, Przegląd Dermatologiczny 2010/3, str. 185-190.